2. Cultuur en erfgoed: het versterken van het Apeldoorns karakter

2. Cultuur en erfgoed: het versterken van het Apeldoorns karakter
Cultuur en Erfgoed zeggen iets over waar we vandaan komen, wie we zijn en wat we kunnen worden. De combinatie van cultuur en erfgoed met landschap en natuur geeft Apeldoorn zijn typische karakter. Dat karakter versterken we met een kwalitatieve impuls. Dit doen wij samen met interne en externe partners in programma’s en projecten. Wij vergroten zowel het stadse als het dorpse karakter van Apeldoorn, het regionale profiel en de aantrekkelijkheid voor bewoners en bezoekers.

2. Cultuur en erfgoed: het versterken van het Apeldoorns karakter

Cultuur en Erfgoed zeggen iets over waar we vandaan komen, wie we zijn en wat we kunnen worden. De combinatie van cultuur en erfgoed met landschap en natuur geeft Apeldoorn zijn typische karakter. Dat karakter versterken we met een kwalitatieve impuls. Dit doen wij samen met interne en externe partners in programma’s en projecten. Wij vergroten zowel het stadse als het dorpse karakter van Apeldoorn, het regionale profiel en de aantrekkelijkheid voor bewoners en bezoekers.

Wat hebben we bereikt in 2023?
Naast het reguliere werk, zoals het ondersteunen van onze culturele infrastructuur en de advisering op het gebied van cultuurhistorie en archeologie bij ruimtelijke ontwikkelingen, is het afgelopen jaar een boel prestaties geleverd die bijdragen aan het versterken van het Apeldoorns karakter en die we graag even uitlichten: 2.1 Vergroten van de herkenbaarheid van Apeldoorn Onze stadsambassadeurs hebben meer dan 10 kunstuitingen gedaan. Zo zijn op tal van gelegenheden gedichten voorgedragen, bijvoorbeeld tijdens herdenking van het Apeldoornsche Bosch, de onthulling van de Boomkroonjuwelen in park Berg en Bos, tijdens het Maaiveld Festival en tijdens de actieweek Orange the World (tegen geweld tegen vrouwen). De vorige Stadsrapper heeft onder meer opgetreden tijdens het Royal Light Festival. Zijn opvolger is gekozen tijdens het Urban Festival. Deze heeft in het najaar een track uitgebracht over de misstanden in de wereld (oorlog Gaza) en ook een nummer geschreven over het leven in Apeldoorn. Deze wordt in februari uitgebracht. De Stadsfotograaf heeft in september deelgenomen aan het Apeldoorn Photo festival en een reizende bomenexpositie gemaakt met inwoners van Apeldoorn Afgelopen jaar zijn 4 kunstprojecten in de openbare ruimte opgeleverd. In Stadspark Berg en Bos is een verzameling van vier tijdelijke kunstwerken (duur 2 jaar) in de bomen gehangen van Apeldoornse kunstenaars Iris Burghout en Ferry Staverman onder de noemer Boomkroonjuwelen. Ze vormen een verwijzing naar Paleis Het Loo en zijn onderdeel van een audiotour in het park. In de wijk De Heeze (locatie De Graanhof) is het kunstwerk Vruchtlichamen geplaatst van Maartje Korstanje. Kunstwerk De Worp (eerbetoon werkverschaffingsprojecten) van Wouter Bloemendal is vanwege de vorst niet in december maar in januari geplaatst en wordt in februari officieel onthuld. Geen nieuw kunstwerk, maar wel volledig vernieuwd is kunstwerk Reizend Zand dat na een grootschalige renovatie op 6 oktober opnieuw in werking is gezet. In plaats van een cultureel gezelschap aan ons te binden hebben we ons afgelopen jaar gericht op het organiseren van een amateur nevenprogramma tijdens het paleisweekend. In 2,5 dag hebben zo 26 muziek- en dansgezelschappen de kans gekregen op te treden bij het paleis. Daarmee hebben we ons culturele muziekprofiel op de kaart gezet. Maaiveld heeft zijn tweede succesvolle festival uitgevoerd. Voor het inventariseren van ons waardevol erfgoed is verder gewerkt aan het Post 70 project. In 2024 is het onderzoek afgerond en is een selectie uit deze lijst beschermd als gemeentelijk monument, beeldbepalend pand of beschermd stadsgezicht. Het afgelopen jaar is de nieuwe erfgoedverordening aangenomen. De geactualiseerde beleidskaarten voor cultuurhistorie en archeologie zijn ter inzage gelegd en zijn begin 2024 door de raad vastgesteld. Daarmee hebben we ons erfgoedbeleid geactualiseerd. Onze data op het gebied van erfgoed is voor de komst van de Omgevingswet geactualiseerd en openbaar toegankelijk gemaakt via een webviewer. Hier blijven we in 2024 verder aan doorwerken. 2.2 Onderscheidend cultuuraanbod en beleefbaar erfgoed We hebben met de projectenregeling cultuur 63 culturele activiteiten mogelijk gemaakt. Van groter tot kleinere culturele activiteit. Zoals de Culturele Pleinmarkt, de optredens in de Muziektent van het Oranjepark, de activiteiten van PHION in Apeldoorn, Heerlijke Herfst op Paleis het Loo en de toneelproductie Adam & Evert. Er is een nieuwe ronde voor het stroomkastenproject uitgevoerd. Daarbij zijn 18 nieuwe ontwerpen uitgekozen om onze stroomkasten ter verrijken. Ditmaal was de uitvraag specifiek gericht op jongeren (14-18 jaar en 18-26 jaar). Binnen de Gelderse regio Stedendriehoek (Apeldoorn, Brummen, Lochem, Voorst en Zutphen) hebben we de voorbereidingen voor een nieuw cultuur- en erfgoedpact met de provincie uitgevoerd. Eind 2023 is het pact met de provincie afgesloten. Met dit pact gaan we in elke deelnemende gemeente cultuurparticipatie onder jongeren vergroten. Dit doen we door jongeren te koppelen aan kunstenaars en cultuurmakers. Zo krijgt elke gemeente haar eigen culturele streekproduct. Het project loopt tot eind 2024. Binnen de Gelderse regio Stedendriehoek wordt ook uitvoering gegeven aan het Regioplan Stedendriehoek 2023 -2024. Dit plan heeft als doel om de regionale culturele infrastructuur te versterken en bestaat uit vijf deelplannen: 1. stimuleren talentontwikkeling popmuziek, 2. doorontwikkelen cultuureducatie, 3. versterken amateurkunstbeoefening, 3. programmering en vernieuwing regionale podia en 4. verhaallijn van de Stedendriehoek: Erfgoed en Landschap. Met het grote verhaal van Apeldoorn en de Veluwse belevingsgebieden hebben we het erfgoed meer voor het voetlicht gebracht. Zo is er een watermolenfietskaart ontwikkeld en is, ter voorbereiding op het peddelpad kunstwerken door Stephan Peters langs de kade van Kanaal Zuid geschilderd dat verwijst naar het industriële verleden van het kanaal. Ook zijn voorbereidingen getroffen voor 80 jaar vrijheid en is het Apeldoorns Bosch ondersteund in haar uitbreidingsplannen. Voor de Koninklijke Veluwe is de audiotour Royal Ride gelanceerd. In 2022 was deze al te fietsen, maar vanwege corona was een onthulling uitgesteld. In 2023 vond een tour met gids plaats waar inwoners zich voor konden opgeven. Tevens heeft Apeldoorn Partners de communicatie breed ingezet ook buiten Apeldoorn. Binnen het gebied Veluws Verleden is een opdracht uitgezet om te onderzoeken op welke wijze het Veluws verleden beleefbaarder gemaakt kan worden in het gebied GEUS (Garderen, Elspeet, Uddel en Speuld). Dit in het kader van het regiodeal project Veluws Verleden Verdiept in GEUS. 2.3 Lokale cultuur- en erfgoededucatie We hebben de cultuurcoaches met vijf personen kunnen uitbreiden. Een community coördinator en een stadsprogrammeur bij Orpheus, een medewerker cultuureducatie 12+ bij Gigant en twee educatief medewerkers Erfgoed en Apeldoornsch Bosch bij CODA. In het kader van Cultuureducatie met kwaliteit is het volgende te melden: Cultuurwijzer, onderdeel van GIGANT, zet bij Cultuureducatie met Kwaliteit 2021 – 2024 in op eigenaarschap van de scholen, borging van resultaten, een intensivering van de samenwerking met culturele partners en op verbreding van het aantal scholen. Voor bijna alle scholen in het PO (97%) in Apeldoorn geldt dat zij via het cultuurmenu in aanraking komen met cultuur, zowel kunst als erfgoed. In 2023 dit jaar bereikte GIGANT in Apeldoorn meer dan 14.000 leerlingen in het basis- en speciaal basisonderwijs en bijna 6.000 in het voortgezet onderwijs. Cultuurwijzer werkt in CMK3 enerzijds aan leerlijnen voor scholen die dat willen, maar ontwikkelt anderzijds ook Programma’s Op Maat in het primair onderwijs (PO), vakoverstijgend en vanuit een procesgerichte didactiek. Met name deze aanpak is voor nieuwe CMK scholen aantrekkelijk, ook voor achterstandsscholen die vaak met ingewikkelde problematiek te maken hebben. Naast het reguliere primair onderwijs, is ook het Speciaal Onderwijs (SO) met een brug naar het Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) een doelgroep. Het grote verhaal van Apeldoorn is verder richting de inwoners gebracht. De verhalen op de website zijn uitgebreid en bij de fietsenstalling aan de Markt is het grote verhaal door middel van tekeningen van Anke Huizinga gevisualiseerd. Met de regeling Erfgoedverbeeldingen zijn voor het eerst Apeldoornse inwonerinitiatieven gefinancierd die het grote verhaal ondersteunen, zoals een herinneringsbankje over de start van het Veluws College. Ook is een kwartet in de maak door vrijwilligers van Kiwanis. Er is een nieuwe ronde van het Stroomkastenproject uitgevoerd, waar ongeveer 40 ontwerpen zijn ingestuurd. Daaruit zijn 18 nieuwe kunstuitingen gekozen om onze stroomkasten ter verfraaien. Ditmaal was de uitvraag specifiek gericht op jongeren (14-18 jaar en 18-26 jaar). Het aanbrengen van de ontwerpen vindt plaats in het voorjaar vanwege het weer. In 2023 zijn reeds voorbereidingen getroffen voor 80 jaar vrijheid en is ingezet en meegedacht aan de verbouwing van het Apeldoorns Bosch. De daadwerkelijke verbouwing is nog niet gestart, maar wordt in 2024 verwacht. In 2023 zijn reeds voorbereidingen getroffen voor 80 jaar vrijheid en is ingezet en meegedacht aan de verbouwing van het Apeldoorns Bosch. De daadwerkelijke verbouwing is nog niet gestart, maar wordt in 2024 verwacht. In het kader van het joods vastgoed zijn de namen van de Joodse Apeldoorners die tijdens WO2 zijn omgekomen, geadopteerd van het namenmonument in Amsterdam 2.4 Actief en laagdrempelig van cultuur en erfgoed genieten We zien steeds vaker dat de culturele instellingen een bredere doelgroep weten te bereiken. Van een rondleiding voor dementerenden en hun mantelzorgers tot een prikkelarme tentoonstelling of filmvertoning. Het huis van de stad is beschikbaar gesteld als tentoonstellingsruimte voor Apeldoornse amateur- en profesionele kunstenaars. Elke maand was er op de 1e verdieping een wisselende tentoonstelling waarbij we 12 kunstenaars de ruimte hebben geboden te exposeren. In de burgerzaal zijn gedurende ruim een maand ook foto’s van inwoners geëxposeerd als onderdeel van de Bomenexpositie van de Stadsfotograaf. De gemeentelijke kunstcollectie is weer teruggebracht in het Stadhuis. Bij kunstwerken in de openbare ruimte is een begin gemaakt met het plaatsen van toelichtende bordjes (met achter een QR een verwijzing naar nog meer informatie). In 2023 is gewerkt aan het beschikbaar maken van het Theehuis in Park Berg en Bos. Dit theehuis wordt omgevormd tot een openbaar toegankelijk, laagdrempelige tentoonstellingsruimte waar natuur en erfgoed verteld wordt en inwoners en bezoekers worden verleid dit in park Berg en Bos, maar ook daarbuiten te ontdekken. Daarnaast wordt een vergader/cursus/ontmoetingsruimte gemaakt. Begin 2024 wordt het vernieuwde theehuis opgeleverd.

Wat hebben we bereikt in 2023?

Naast het reguliere werk, zoals het ondersteunen van onze culturele infrastructuur en de advisering op het gebied van cultuurhistorie en archeologie bij ruimtelijke ontwikkelingen, is het afgelopen jaar een boel prestaties geleverd die bijdragen aan het versterken van het Apeldoorns karakter en die we graag even uitlichten:

2.1 Vergroten van de herkenbaarheid van Apeldoorn

Onze stadsambassadeurs hebben meer dan 10 kunstuitingen gedaan. Zo zijn op tal van gelegenheden gedichten voorgedragen, bijvoorbeeld tijdens herdenking van het Apeldoornsche Bosch, de onthulling van de Boomkroonjuwelen in park Berg en Bos, tijdens het Maaiveld Festival en tijdens de actieweek Orange the World (tegen geweld tegen vrouwen). De vorige Stadsrapper heeft onder meer opgetreden tijdens het Royal Light Festival. Zijn opvolger is gekozen tijdens het Urban Festival. Deze heeft in het najaar een track uitgebracht over de misstanden in de wereld (oorlog Gaza) en ook een nummer geschreven over het leven in Apeldoorn. Deze wordt in februari uitgebracht. De Stadsfotograaf heeft in september deelgenomen aan het Apeldoorn Photo festival en een reizende bomenexpositie gemaakt met inwoners van Apeldoorn
Afgelopen jaar zijn 4 kunstprojecten in de openbare ruimte opgeleverd. In Stadspark Berg en Bos is een verzameling van vier tijdelijke kunstwerken (duur 2 jaar) in de bomen gehangen van Apeldoornse kunstenaars Iris Burghout en Ferry Staverman onder de noemer Boomkroonjuwelen. Ze vormen een verwijzing naar Paleis Het Loo en zijn onderdeel van een audiotour in het park. In de wijk De Heeze (locatie De Graanhof) is het kunstwerk Vruchtlichamen geplaatst van Maartje Korstanje. Kunstwerk De Worp (eerbetoon werkverschaffingsprojecten) van Wouter Bloemendal is vanwege de vorst niet in december maar in januari geplaatst en wordt in februari officieel onthuld. Geen nieuw kunstwerk, maar wel volledig vernieuwd is kunstwerk Reizend Zand dat na een grootschalige renovatie op 6 oktober opnieuw in werking is gezet.
In plaats van een cultureel gezelschap aan ons te binden hebben we ons afgelopen jaar gericht op het organiseren van een amateur nevenprogramma tijdens het paleisweekend. In 2,5 dag hebben zo 26 muziek- en dansgezelschappen de kans gekregen op te treden bij het paleis. Daarmee hebben we ons culturele muziekprofiel op de kaart gezet.
Maaiveld heeft zijn tweede succesvolle festival uitgevoerd.
Voor het inventariseren van ons waardevol erfgoed is verder gewerkt aan het Post 70 project. In 2024 is het onderzoek afgerond en is een selectie uit deze lijst beschermd als gemeentelijk monument, beeldbepalend pand of beschermd stadsgezicht.
Het afgelopen jaar is de nieuwe erfgoedverordening aangenomen. De geactualiseerde beleidskaarten voor cultuurhistorie en archeologie zijn ter inzage gelegd en zijn begin 2024 door de raad vastgesteld. Daarmee hebben we ons erfgoedbeleid geactualiseerd.
Onze data op het gebied van erfgoed is voor de komst van de Omgevingswet geactualiseerd en openbaar toegankelijk gemaakt via een webviewer. Hier blijven we in 2024 verder aan doorwerken.

2.2 Onderscheidend cultuuraanbod en beleefbaar erfgoed

We hebben met de projectenregeling cultuur 63 culturele activiteiten mogelijk gemaakt. Van groter tot kleinere culturele activiteit. Zoals de Culturele Pleinmarkt, de optredens in de Muziektent van het Oranjepark, de activiteiten van PHION in Apeldoorn, Heerlijke Herfst op Paleis het Loo en de toneelproductie Adam & Evert.
Er is een nieuwe ronde voor het stroomkastenproject uitgevoerd. Daarbij zijn 18 nieuwe ontwerpen uitgekozen om onze stroomkasten ter verrijken. Ditmaal was de uitvraag specifiek gericht op jongeren (14-18 jaar en 18-26 jaar).
Binnen de Gelderse regio Stedendriehoek (Apeldoorn, Brummen, Lochem, Voorst en Zutphen) hebben we de voorbereidingen voor een nieuw cultuur- en erfgoedpact met de provincie uitgevoerd. Eind 2023 is het pact met de provincie afgesloten. Met dit pact gaan we in elke deelnemende gemeente cultuurparticipatie onder jongeren vergroten. Dit doen we door jongeren te koppelen aan kunstenaars en cultuurmakers. Zo krijgt elke gemeente haar eigen culturele streekproduct. Het project loopt tot eind 2024.
Binnen de Gelderse regio Stedendriehoek wordt ook uitvoering gegeven aan het Regioplan Stedendriehoek 2023 -2024. Dit plan heeft als doel om de regionale culturele infrastructuur te versterken en bestaat uit vijf deelplannen: 1. stimuleren talentontwikkeling popmuziek, 2. doorontwikkelen cultuureducatie, 3. versterken amateurkunstbeoefening, 3. programmering en vernieuwing regionale podia en 4. verhaallijn van de Stedendriehoek: Erfgoed en Landschap.
Met het grote verhaal van Apeldoorn en de Veluwse belevingsgebieden hebben we het erfgoed meer voor het voetlicht gebracht. Zo is er een watermolenfietskaart ontwikkeld en is, ter voorbereiding op het peddelpad kunstwerken door Stephan Peters langs de kade van Kanaal Zuid geschilderd dat verwijst naar het industriële verleden van het kanaal. Ook zijn voorbereidingen getroffen voor 80 jaar vrijheid en is het Apeldoorns Bosch ondersteund in haar uitbreidingsplannen. Voor de Koninklijke Veluwe is de audiotour Royal Ride gelanceerd. In 2022 was deze al te fietsen, maar vanwege corona was een onthulling uitgesteld. In 2023 vond een tour met gids plaats waar inwoners zich voor konden opgeven. Tevens heeft Apeldoorn Partners de communicatie breed ingezet ook buiten Apeldoorn. Binnen het gebied Veluws Verleden is een opdracht uitgezet om te onderzoeken op welke wijze het Veluws verleden beleefbaarder gemaakt kan worden in het gebied GEUS (Garderen, Elspeet, Uddel en Speuld). Dit in het kader van het regiodeal project Veluws Verleden Verdiept in GEUS.

2.3 Lokale cultuur- en erfgoededucatie

We hebben de cultuurcoaches met vijf personen kunnen uitbreiden. Een community coördinator en een stadsprogrammeur bij Orpheus, een medewerker cultuureducatie 12+ bij Gigant en twee educatief medewerkers Erfgoed en Apeldoornsch Bosch bij CODA.
In het kader van Cultuureducatie met kwaliteit is het volgende te melden:

Cultuurwijzer, onderdeel van GIGANT, zet bij Cultuureducatie met Kwaliteit 2021 – 2024 in op eigenaarschap van de scholen, borging van resultaten, een intensivering van de samenwerking met culturele partners en op verbreding van het aantal scholen. Voor bijna alle scholen in het PO (97%) in Apeldoorn geldt dat zij via het cultuurmenu in aanraking komen met cultuur, zowel kunst als erfgoed. In 2023 dit jaar bereikte GIGANT in Apeldoorn meer dan 14.000 leerlingen in het basis- en speciaal basisonderwijs en bijna 6.000 in het voortgezet onderwijs.
Cultuurwijzer werkt in CMK3 enerzijds aan leerlijnen voor scholen die dat willen, maar ontwikkelt anderzijds ook Programma’s Op Maat in het primair onderwijs (PO), vakoverstijgend en vanuit een procesgerichte didactiek. Met name deze aanpak is voor nieuwe CMK scholen aantrekkelijk, ook voor achterstandsscholen die vaak met ingewikkelde problematiek te maken hebben. Naast het reguliere primair onderwijs, is ook het Speciaal Onderwijs (SO) met een brug naar het Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) een doelgroep.

Het grote verhaal van Apeldoorn is verder richting de inwoners gebracht. De verhalen op de website zijn uitgebreid en bij de fietsenstalling aan de Markt is het grote verhaal door middel van tekeningen van Anke Huizinga gevisualiseerd. Met de regeling Erfgoedverbeeldingen zijn voor het eerst Apeldoornse inwonerinitiatieven gefinancierd die het grote verhaal ondersteunen, zoals een herinneringsbankje over de start van het Veluws College. Ook is een kwartet in de maak door vrijwilligers van Kiwanis.
Er is een nieuwe ronde van het Stroomkastenproject uitgevoerd, waar ongeveer 40 ontwerpen zijn ingestuurd. Daaruit zijn 18 nieuwe kunstuitingen gekozen om onze stroomkasten ter verfraaien. Ditmaal was de uitvraag specifiek gericht op jongeren (14-18 jaar en 18-26 jaar). Het aanbrengen van de ontwerpen vindt plaats in het voorjaar vanwege het weer.
In 2023 zijn reeds voorbereidingen getroffen voor 80 jaar vrijheid en is ingezet en meegedacht aan de verbouwing van het Apeldoorns Bosch. De daadwerkelijke verbouwing is nog niet gestart, maar wordt in 2024 verwacht. In 2023 zijn reeds voorbereidingen getroffen voor 80 jaar vrijheid en is ingezet en meegedacht aan de verbouwing van het Apeldoorns Bosch. De daadwerkelijke verbouwing is nog niet gestart, maar wordt in 2024 verwacht. In het kader van het joods vastgoed zijn de namen van de Joodse Apeldoorners die tijdens WO2 zijn omgekomen, geadopteerd van het namenmonument in Amsterdam

2.4 Actief en laagdrempelig van cultuur en erfgoed genieten

We zien steeds vaker dat de culturele instellingen een bredere doelgroep weten te bereiken. Van een rondleiding voor dementerenden en hun mantelzorgers tot een prikkelarme tentoonstelling of filmvertoning.
Het huis van de stad is beschikbaar gesteld als tentoonstellingsruimte voor Apeldoornse amateur- en profesionele kunstenaars. Elke maand was er op de 1e verdieping een wisselende tentoonstelling waarbij we 12 kunstenaars de ruimte hebben geboden te exposeren. In de burgerzaal zijn gedurende ruim een maand ook foto’s van inwoners geëxposeerd als onderdeel van de Bomenexpositie van de Stadsfotograaf. De gemeentelijke kunstcollectie is weer teruggebracht in het Stadhuis. Bij kunstwerken in de openbare ruimte is een begin gemaakt met het plaatsen van toelichtende bordjes (met achter een QR een verwijzing naar nog meer informatie).
In 2023 is gewerkt aan het beschikbaar maken van het Theehuis in Park Berg en Bos. Dit theehuis wordt omgevormd tot een openbaar toegankelijk, laagdrempelige tentoonstellingsruimte waar natuur en erfgoed verteld wordt en inwoners en bezoekers worden verleid dit in park Berg en Bos, maar ook daarbuiten te ontdekken. Daarnaast wordt een vergader/cursus/ontmoetingsruimte gemaakt. Begin 2024 wordt het vernieuwde theehuis opgeleverd.